Дьикти түүллээх кыыс кэпсээнэ: Анараа дойду диэн баар эбит

Түүл диэн таайыллыбат таабырын курдук. Дьон бары да түһүүр уонна ол түүлүн ырытар үгэстээх. Сороҕор фантастика, буолар буолбат, арыт дьиҥнээх, биттээх-билгэлээх түүллэр эмиэ көстөн ааһаллар. Ким эрэ итэҕэйэр, сорох наадыйбат.

Бу кэпсиир кыыспын мин статустарын көрөр буолуохпуттан билсибитим. Арыт олох дьиҥнээх курдук, киһи этин сааһа аһылларыныы дьикти түүллэрин кэпсээн соһутааччы. Кини мин көрдөһүүбүнэн ордук өйдөөн хаалбыт түүллэрин туһунан маннык кэпсээтэ:

— Кыра сылдьан түүлбүн түүл дуу,  илэ дуу диэн араарбат буоларым. Куттанан хаһыытаабытынан уһуктан кэлэр этим. Эбээм түүлгүн сарсыарда эбиэккэ диэри  кэпсээтэххинэ туолбат,  куттаныма диэбитигэр кэпсиир буолбутум.

Өлбүт дьоннор түүлбэр  дьон өллөҕүнэ киирэллэр этэ. Биирдэ түһээтэхпинэ оскуолаҕа баран иһэбин диибин,  суолбар биир өлбүт оҕонньор былыргы сарыы этэрбэһэ ибис-инчэҕэй буолан баран, сыыры дабайа сатыыр  да халтырыйа турар. Билэр оҕонньорум буолан, ыйыттым: «Тоҕо маннык буоллуҥ?»,  – диэн.

Оҕонньор этэр: «Өлбүтүм кэннэ  дьонум олус ытааннар, тиийиэхтээх сирбэр кинилэр харахтарын уутуттан халтарыйан, тиийбэккэ сылдьабын», – диэбитэ. Ол оҕонньор оҕолоро анараа дойду суох диэн өйдөбүллээх буоланнар, өлбүтүн кэннэ аҕаларын ытыы-ытыы саныыллар. Ол иһин тиийиэхтээх сиригэр тиийээхтээбэккэ сылдьар эбит.

Онтон биир түүлбэр кырдьаҕас ыал дьиэтигэр сылдьабын дии саныыбын. Кып-кыра кыыс оҕону хоско хаайа сыталларын дьиктиргиибин. Ол кыыһы эһэтэ кыыһыран мөҕүттэр: «Аат кыыһа төрөөбөккө киһини сордоото», – диир. Икки бантиктаах кыргыттар турар хаартыскаларын, субу манна баар буолуохтаах этэ дии-дии, ортоку ким да суох сирин  ыйан  көрдөрөр. Ол кыргыттары дьиҥ олоххо бааллар  диэн билэбин. Ол ыаллар кыыстара  урут эдэригэр хат сылдьан, оҕото куоппут, төрөөбүтэ буоллар ол бантиктаах кыргыттары кытта саастыы буолуохтаах эбит. Төрөөбөтөх оҕо дууһата анараа дойдуттан кыайан кэлбэтэх буолан, кыыһырар эбит. Өбүгэлэргэ тиийэн, ыар баттык буоллаҕа.

Эбэм барахсан кырдьаҕас киһи буолан, түүл суолтатын өйдөппүтэ. Өбүгэлэрим миигин араҥаччылыылларын туһунан кэпсээбитэ.  Түүлү дьиҥ олохтон  араарар буолбутум. Түүлбэр өлбүт дьон тугу тириэрдэ сатыылларын өйдүүрүм.  Туһааннаах дьоҥҥо тириэрдэр буолбутум, ылынаааччы ылынар. Өлбүт дьону үксүн хаалбыт дьон ыыппаттарын, малларын хонуга туолуон иннинэ атын сиргэ көһөрбүттэрин, дьиэлэрэ иччитэх турдаҕына суолларын булбаккалар түүлгэ киирэн илдьиттииллэр.

Ону толордоххуна  анараа дойдуга тиийэн, салгыы олох олороллор, үлэ булан үлэлииллэр, үөрэ-көтө эдэрси сирэйдээх сандаара сылдьар буолаллар. Орто дойдуга хаалбыт дьоннорун араҥаччылыыр, харыстыыр күүстэнэллэр. Сорохтор анараа дойдуну кыайан булбакка эрэйи-муҥу көрөллөр.

Күннэй Алексеева