Андрей Андреевич Васильев олоҕун үлэтин, физкультураҕа уонна спорка сыһыанын, булка уонна атын дьарыктарын туһунан кэпсээтэххэ кинигэ да суруллуон сөп. Ол да буоллар, баай, киэҥ ис хоһоонноох олохтоох, үлэлээх, үгүс спортивнай ситиһиилээх киһи туһунан төһө баҕарар кэрэхсэбиллээҕи үөрэ-көтө кэпсиэххэ сөп. Кылгастык ахтан-санаан ааһыам…
1955 с. Андрей Солоҕон нэһилиэгэр холкуостаах Мария, Андрей Васильевтар дьиэ кэргэттэригэр бэһис оҕонон күн сирин көрбүтэ. Төрөппүттэрэ эрдэ өлөннөр, төгүрүк тулаайах уол эдьиийдэригэр иитиллэн улааппыта. 1970 с. Өрт аҕыс кылаастаах, 1972 с. Бэрдьигэстээх орто оскуолаларыгар ситиһиилээхтик үөрэммитэ. Орто үөрэҕи бүтэрээт, биир сыл “Горнай” сопхуос Солоҕоннооҕу отделениетыгар тырахтарыыстаабыта.
Байыаннай сулууспа сыллара
1973-1978 сс. ССРС Сэбилэниилээх Күүстэригэр Забайкальскай байыаннай уокурукка сулууспалаабыта. Бойобуой уонна политическай бэлэмнэнии туйгуна, сулууспа бары көрүҥүн ааһан рядовойтан прапорщикка тиийэ үүммүтэ. Чаас хамандыырдара байыаннай сулууспа бары сүһүөхтэрин туйгуннук ааһан, спорка дьоҕурдааҕын көрөннөр элбэх күрэхтэһиигэ кытыннарбыттара. Үгүс кыайыылаах, кыахтаах эдэр спортсмен, буулдьанан ытыыга, көҥүл тустууга Чита куорат армейскай спортивнай кулуубугар тренердээн ылбыт кэмнэрдээх этэ.
Төрөөбүт Горнайыгар кэлэн, милицияҕа үлэлии сылдьан, 1980 с. Читаҕа Уһук Илиҥҥи регион күрэхтэһиитигэр үһүс миэстэни ылан турардаах. Ол кэмҥэ Чита куорат салалтата, инникини таба көрөн, дьоҕурдаах уолу, “Тренеринэн үлэлии хаал, икки хостоох таас дьиэни босхо биэрэбит”, – диэн көрдөһө сатаабыттар.
Байыаннай сулууспаны бүтэрэн баран, төрөөбүт Горнайыгар кэлэн, эдэр спортсмен оҕо спортивнай оскуолатыгар завхоһунан, иитээччинэн сыл аҥаарын эрэ курдук кэмҥэ үлэлиир. Спортивнай оскуола салалтата ити кэмҥэ үрдүк кылаастаах ытааччыны тренеринэн үлэҕэ ылыахтарын мүччү туппуттар эбит.
Ис дьыала органнарын кэккэтигэр эҥкилэ суох сулууспа сыллара
Андрей Андреевич Ис дьыала органнарын сулууспатыгар 1978-1991 сс. үлэлээбитэ. Бу, омос көрдөххө, кылгас кэм курдук эрээри, киэҥ ис хоһоонноох үлэ. Нэһилиэнньэ нус-хас олоҕун хааччыйар сындылҕаннаах, эппиэтинэстээх, сорох түгэннэргэ тус олоҕор олус кутталлаах үлэлэри, кэпсээним геройа чиэстээхтик толорон кэлбитэ.
Рядовой милиционертан кылгас кэм иһигэр офицер дуоһунаһыгар тиийэ үүммүтэ. Ол курдук, Горнайдааҕы Ис дьыала отделын паспортнай остуол начаалынньыгынан (1981-1986 сс.), уголовнай розыск старшай уполномоченнайынан (1986-1989 сс.), отдел начаалынньыгын дьуһуурунай часка көмөлөһөөччүтэ, Хатас бөһүөлэгин (Дьокуускай ГОВД) ПОМ начаалынньыга (1990-1991 сс.) эппиэтинэстээх үлэлэри эҥкилэ суох толорон кэлбитэ.
Андрей Андреевич Горнайбыт олохтоохторо үтүө санаанан ахталлар, эйэҕэс-сайаҕас, дьоҥҥо ытыктабыллаахтык сыһыаннаһар милиционер быһыытынан, сокуону дириҥник билэр, нэһилиэнньэ нус-хас олоҕун хааччыйыыга сыратын-сылбатын, билиитин-көрүүтүн, сатабылын толору биэрбит үлэһит быһыытынан сыаналыыллар.
Саалаах-сэптээх сокуону кэһээччилэри уодьуганнаабыт да үгүс. Ити мүччүргэннээх түгэннэри сэһэргээтэххэ, уустук, ыарахан да үлэлэри толорон кэлбит диэн санаа киирэр.
Биир оннук түгэни ахтан аһардахха маннык. 1991 с. Хатаска отдел начаалынньыгынынан үлэлиир кэмэ. Дьуһуурунай чааска “Владимировкаҕа саалаах киһи икки киһини араанньы гыммытын, бэйэтэ дьиэҕэ хатанан баран, кими да киллэрбэт. Түбэһиэх ытыалыыр”, – диэн иһитиннэрии киирэр. Нэрээти кытары начаалынньык тиийэн, балаһыанньаны кытары билсэллэр. Дьон бөҕө тоҕуоруспут. Ыаллартан сураһан, хаһаайын икки уостаах саалаҕын билэллэр. Андрей бэйэтэ киһини уоскута, кэпсэтэ сатыырын, анарааҥҥыта ылыммат Саатын утары туһаайан, мээнэ ытыалыыр. Биир түгэҥҥэ, саа иккитэ эстээтин кытары биһиги киһибит иһирдьэ ыстанан киирэн, буруйдааҕы тутан таһаарар. Силиэстийэ быһаарыытын ити үс киһи хортуоппуй олордор сирдэрин кыайан үллэстибэккэ, тыл тылга кыайан киирсибэккэ, биирдэрэ сааламмыт. Оттон бааһырбыт дьоҥҥо суһал көмө оҥоһуллан, этэҥҥэ буолбуттар. Ол кэмҥэ куттанар игин түгэн суох этэ, үлэбит буоллаҕа диэн ахтан ааһар.
Андрей Андреевич эҥкилэ суох чиэһинэй сулууспатын дойду Ис Дьыала министиэристибэтэ үрдүктүк сыаналаабыта. «РФ ИДЬМ иннигэр үтүөлэрин иһин» уордьанынан (бу Горнайга соҕотох уордьан), ССРС ИДЬМ Бочуотунай Грамотатынан (1989 с.), ССРС ИДЬМ Миниистирин дипломунан (спорка улахан ситиһиилэрин иһин), «Динамо» Бүтүн Россиятааҕы физкультурнай-спортивнай уопсастыбатын сайдыытыгар үтүөлэрин иһин» түөскэ кэтиллэр уордьанынан, «ССРС ИДЬМ туйгуна» знагын, үгүс элбэх Саха АССР, СӨ ИДЬМ, үөрэх министиэристибэтин, обком, обкомол, оройуон, улуус грамоталарынан, эҕэрдэ, махтал суруктарынан бэлиэтэммитэ. Бу наҕараадаларын бөдөҥнөрүн сорохторун эрэ суруйдум.
Андрей Андреевич ырыынак экономикатын бастыҥ салайааччыта буолуохтаах этэ
Милиция үлэтиттэн бүтэн баран, үлэ атын эйгэтигэр сатабыллаах салайааччы буоларын көрдөрбүтэ. Ол курдук, 1991-1992 сс. Горнайдааҕы айылҕа харыстабылын кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн, 1992-1997 сс. Горнай лесопууҥҥа дириэктэринэн олус таһаарыылаахтык, сокуон хараҕынан ирдэбилин толорторор салайааччы быһыытынан үлэлээбитэ. Итиннэ эбии кэскиллээх көмө хаһаайыстыбаны Күөрэлээххэ саһыл уонна сибиинньэ фермаларын, Орто Сурка сылгы үөрдэрин иитиини тэрийбитэ. Итинэн ырыынак сыһыаннаһыыларыгар сөп түбэһэр тэрилтэни күүскэ үлэлэтэн, сайыннаран испитэ. Онтон салгыы «Горнай» ГУП производственнай-заготовительнай тэрилтэни тэрийэн, бурдугу үүннэрэр улуустартан сиэмэни атыылаһан, бурдугу бэлэмнээн барбыта. Ол эрэн, хомойуох иһин, дойдубут уопсай экономическай балаһыанньата ыарахан буолан, салгыы сайдыбатаҕа.
2002-2014 сс. элбэх ыаллары оттук маһынан уонна тутууга аналлаах матырыйаалларынан хааччыйбыта. Такси өҥөтүн оҥороро. 2014 с. кэнниттэн оҕо спортивнай оскуолатыгар суоппарынан, ЧОП-ка үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ.
Андрей Андреевич үлэтин эйгэтэ киэҥ, үтүө суобастаах, барыта кэмигэр толоруулаах буолан, дьон-сэргэ сыаналыыр, махтанар. Бары үлэҕэ айымньылаахтык сыһыаннаһар салайааччы буоларын көрдөрбүтэ.
Эргиччи талааннаах спортсмен
Андрей Андреевич Васильев аата Сахабыт сиригэр, өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр, киин уобаластарга, урукку Союзнай өрөспүүбүлүкэлэргэ физкультура уонна спорт эйгэтигэр дьарыктаммыт, үлэлээбит үгүс дьон ортотугар биллэр, ытыктабыллаахтык ааттанар.
Кини элбэх спорт көрүҥнэринэн оҕо сааһыттан саҕалаан, эдэр эрчимнээх кэмнэригэр күүскэ улаханнык баҕаран туран дьарыктаммыта. Эдэр сылдьан, ситиспит ситиһиитин ордук чорботон сыаналыыр. Ситиһиилээхтик дьарыктаммыт көрүҥүнэн буулдьанан ытыы буолар. СӨ спордун маастара, Забайкальскай байыаннай уокурук, СӨ «Динамо» общество, РФ ИДЬМ араас структураларын элбэх төгүллээх чемпиона. Биатлоҥҥа ССРС сүүмэрдэммит хамаандатын кытта бииргэ эрчиллибит сахалартан соҕотох спортсмен. «Сүүрэн иһэр кабан» упражнениеҕа буулдьанан ытыыга чаҕылхай көрдөрүүлэрдээх (400х399 очукуону ылара). Хапсаҕайга, көҥүл тустууга спорт маастарыгар кандидат. Дуобакка өрөспүүбүлүкэ күрэхтэһиилэригэр ситиһиилээхтик кыттар.
Спорт эйгэтигэр бастаан ситиһиилэммит көрүҥүнэн остуол тенниһэ буолар. Оскуола дириэктэрэ Н.Г.Ефремовка үөрэнэн, эрчиллэн 1970 с. Саха АССР үөрэнээччилэрин ортотугар III миэстэни ылбыта. Орто сааһыттан, бэтэрээн сааһыгар үктэнэн баран остуол тенниһинэн умсугуйан дьарыктанар. Горнайга остуол тенниһэ сайдыытыгар тус бэйэтин холобурунан эдэрдэргэ ытыктанар бэтэрээн. Айылҕа харыстабылын улуустааҕы кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир кэмигэр үчүгэй тэрээһиннээх күрэхтэһиилэри тэрийбитэ.
Көҥүл тустуу туһунан
Андрей Андреевич Горнайын сайдарын туһугар туох кылларынан көмө оҥорор, араас тэрээһиннэргэ саҥа суоллары булар. Көҥүл тустуу сахабыт сиригэр бастакы кирбиигэ турар көрүҥүнэн буолар. Кини бэйэтэ көҥүл тустуу суолтатын өрө тутан уонна ыччаттар сайдалларын туһугар лесопункт тэрилтэтигэр үлэлиир сылларыгар элбэх көмөнү оҥорбута. Дьиикимдэҕэ тустуу секцията сайдарыгар Андрей Андреевич улахан өҥөлөөх. Дьарыктанар оҕолорго мэлдьи көмөлөһөрө. Үлэтэ түмүктээх буолбута: Осип Михайлов Россия чемпиона, Петр Сивцев Россия призера, норуоттар икки ардыларынааҕы күрэхтэһиилэр кыайыылаахтара, атын эдэр бөҕөстөрбүт өрөспүүбүлүкэ аатын чиэстээхтик көмүскүүллэрэ. В.Н.Кириллин СӨ үтүөлээх тренерэ буолбута.
Дьиэ кэргэнэ
Андрей тапталын Натальяны көрсөн ыал буолан, эйэ дэмнээхтик бииргэ олорбуттара 47 сыл буолла. Үс оҕону төрөтөн, улаатыннартаан, ыал оҥортоон, үгүс сиэн, хос сиэн тапталларыгар уйдаран, дьоллоохтук олороллор. Улууспутугар биллэр, ытыктанар сис ыала диэн киэн тутта ааттыыбыт.
Андрей байанайдаах булчут, үгүс доҕотторун кытта айылҕаҕа сылдьарын сөбүлүүр. Отонньут бэрдэ. Дьиэҕэ-уокка ас астыырын сөбүлүүр. Икки уола анал байыаннай дьайыыга, Аҕа дойду көмүскэлигэр сулууспалыы сылдьаллар, дойдуларыгар этэҥҥэ эргиллэн кэллиннэр. Васильевтар дьиэ кэргэттэригэр уһун дьоллоох олоҕу, үтүө доруобуйаны баҕарабын.
Анатолий Осипов,
СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Горнай улууһун,
Бэрдьигэстээх нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо.