Кулун тутар 3 күнэ – Аан дойду айылҕатын күнэ
2025 с. Аан дойду айылҕатын күнэ кулун тутар 3 күнүгэр түбэһэр. Бу күн 2013 с. бэлиэтэнэр буолбута уонна улахан сыалы-соругу тутуһар – айылҕаҕа уонна кини олохтоохторугар киһилии быһыы-майгы сыһыаны туруорсар уонна дьон айылҕаҕа убаастала суох сыһыана алдьархай тахсыан сөп диэн өрүү санатарга.
Үгүс киһи Сир дойду ресурсаларын туһанарыгар толкуйдаабат, тулалыыр эйгэҕэ туох куһаҕаны оҥорорун. Сорох кыыл-сүөл көрүҥнэрэ хара ырыынактарга атыыланаллар, маассабай балыктааһын кини аҕыйыырыгар тириэрдэр, ойуурдары кэрдии ойуур кыылларын дьиэлэрин уонна аһылыктарын суох гынар. Сорох дьон үөрүү-көтүү иһин кыыллары өлөртүүр. Айылҕаҕа маннык сыһыан салҕаннаҕына аҕыйах уон сыл ааспытын кэннэ, флора уонна фауна үксүн ыһыллыаҕа! Сир үрдүгэр баар бары тыыннаахтар сүтэн хаалбаттарын туһугар үгүс уопсастыбаннай тэрилтэлэр бу кыһалҕа утары элбэх үлэни ыыталлар.
Бырааһынньык үгэстэрэ
Бу күн үгүс дьон зоопарктарга сылдьар, кэрэ уонна сэдэх кыыллары, ботаническай саадтары, пааркалары, флораны уонна фаунаны арааһын үөрэ-көтө көрөр. Кэлиҥҥи сылларга элбэхтик пляжтарга, алаастарга бөх-сыыс ыраастыыр волонтердары көрсүөххэ сөп.
Айылҕаҕа дьалаҕайдык сынньанааччылар быраҕан кэбиспит бөхтөрө кыылларга, өрүстэргэ-күөллэргэ, муораларга-океаннарга, ону тэҥэ олохтоохторугар улахан хорумньуну аҕалаллар. Аан дойду үтүө дьыала форумнара тэриллэн, суолталаах боппуруостары туруораллар. Элбэх хаартыска быыстапкаларын тэрийэллэр.
Үгэс быһыытынан, бу күн киинэ бэстибээллэрэ чөл олоҕу, биирдиилээн кыыллары эбэтэр үүнээйилэри көмүскүүргэ аналлаах буолаллар. Тэлэбиисэргэ айылҕа туһунан телешоулар тахсаллар.
«Сиинэ» айылҕа паарката
Биһиги Горнай улууспутугар «Сиинэ» диэн Ордук көмүскэллээх айылҕа пааркатыгар киирсэр Айылҕа паарката баар.
«Сиинэ» паарка СӨ Бырабыыталыстыбатын 337 №-дээх дьаһалынан 1996 с. атырдьах ыйын 12 кунугэр Горнай улууһун биир саамай кэрэ, ураты сиригэр-уотугар 1470 гектаар иэннээх сиргэ тэриллибитэ. Бу ытык-кэрэ сирдэр тиһиктэрин тэрийиигэ СӨ Бастакы Президенэ Михаил Николаев дьаһал ыйааҕа улахан суолталаах.
Бу төрүт өбүгэ сирдэрин олохтоспут Саха АССР үтүөлээх тутааччыта, Саха өрөспүүбүлүкэтин Айылҕатын харыстабылын үтүөлээх улэһитэ, Российскай Федерация үтүөлээх эколога Иван Андреев буолар. «Сиинэ» паарка территориятыгар киирэргэ «Саһыл быталаах» диэн пропускной пуун баар. 
Инспектордар уонна лааҕыр оҕолоро түһэр сүрүн баазала «Орон бэс».
Туристарга анаан, «Хараҥаччылаах» диэн бааза баар. Уонна эмиэ инспектордар баазала «Эчирбэ». Бу пааркаҕа 25 сэдэх үүрээйи үүнэр: мак лапландский, кувшинка белая, гутчинзия альпийская, лилия даурская, адонис весенний уо.д.а.
Венерин башмачок (Айыы куо этэрбэһэ)
Балык 16 көрүҥэ баар: щука (сордоҥ), окунь (алыһар), омуль (омул), пелядь (быраҥаатта), денок (быйыт) у.д.а.
Щука (сордоҥ)
24 көтөр көрүҥэ баар: серая цапля (эһир), таежный гуменник (хоҥор хаас), беркут (хотой), сапсан (мохсоҕол), серый журавль (туруйа) у.д.а.
Серый журавль (туруйа)
Уонна үгүс көрүҥ кыыллар араастара.
Сиинэ үрэх кытыытыгар айылҕа оҥорбут кэрэ көстүүтэ – таас очуостар субуллан тураллара көрбүт киһини салыннарар даҕаны, сөхтөрөр даҕаны.
Сиинэ Сүлүгэй хайатын петроглифтара
Петроглифтар диэн (суруктаах таастар) –неолит, боруонса уонна эрдэтээҥи тимир үйэ кэмигэр былыргы дьон соһо кыраасканан тааска уруһуйдара. Бу уруһуйдары «Андреевская писаница» диэн ааттыыллар.
Суон тиит
Эрдэҕэс күөл кытыытыгар турар “Суон тиит» баар. Кини кэтитэ 4 м. 30 см, үрдүгэ 23 м. Үс -түөрт улахан киһи кууһуон сөп. Сааһа быһа холоон 500 — 600 сыл.
«Тыымпынай» – бизоннар питомнига
«Сиинэ» айылҕа пааркатыгар 2009 сыллаахха «Тыымпынай» диэн ойуур бизоннарын питомнига тэриллибитэ. Канадаттан аҕалыллыбыт ойуур бизоннарын икки питомникка: Буотамаҕа Хаҥалас улууһугар, «Өлүөнэ очуостара» айылҕа паарката уонна Тыымпынайга Горнай улууһугар, «Сиинэ» айылҕа паарката тэриллэн, күн бүгүн олохторун-дьаһахтарын булан тускулаахтык үлэлииллэр.
Бизон – ыйааһына 1 тонна буолуон сөп, үрдүгэ 2, уһуна 3 миэтирэ. Истиэп уонна ойуур бизона диэн арахсар эбит. Саха сиригэр ойуур бизонун аҕалбыттара. Билигин»Буотама» питомнигар – 45 бизон, «Тыымпынайга» – 200 тахса ойуур бизоннара бааллар. Бизон Сахабыт сирин кыһыныгар таһырдьа сылгы курдук кыстыыр, отунан-маһынан аһыыр.
«Сиинэ» парка үлэһиттэрэ Сахабыт сирин кэрэ айылҕатын, маанылаах кыыллары харыстыырга үгүс үлэни ыыталлар. Харыстанар территорияҕа туора дьон киирбэтин маныыллар, сотору-сотору былаан быһыытынан рейдалары ыыталлар, паарканы кэрийэн хорумньу тахсыбатын курдук көрө-маныы сылдьаллар.
Кэлэр кэнэҕэски ыччаттарга кэрэ айылҕабытын бэйэтинэн хаалларыахха!
Эрчим Лукин , VIII «б», В.В.Филиппов аатынан Бэрдьигэстээх улуустааҕы гимназията.